15 stycznia 2025 roku zmarł David Lynch, jeden z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych twórców w historii kina. W dniach 22-27 kwietnia zapraszamy do Kina Pionier 1907 na przegląd filmów Davida Lyncha, przegląd jego filmów krótko- i pełnometrażowych, fabularnych i eksperymentalnych, filmów dokumentalnych o nim i jemu dedykowanych.

Podczas przeglądu odbędzie się spotkanie z pisarzem Markiem Stelarem, które towarzyszyć będzie seansowi „Zagubionej autostrady” oraz kolejna odsłona Dyskusyjnego Klubu Filmowego, tym razem poświęcona „Mulholland Drive”.  Zapraszamy na wyprawę niezwykłą do świata Davida Lyncha.

 

Krzysztof Spór, dyrektor artystyczny Kina Pionier 1907:

Pierwszy obejrzany przeze mnie film Davida Lyncha to była bodajże „Diuna” i nie było to dobre spotkanie. Na szczęście niedługo potem Lynch pokazał mi „Blue Velvet”, a chwile potem trafiłem na wybitnego „Człowieka słonia” i sięgnąłem po „Głowę do wycierania”. A potem oglądałem filmy zgodnie z ich premierami i w ten sposób kolejne filmy Lyncha budowały moją filmową świadomość. Za każdym razem udowodniając, że drzemie w jego głowie wyobraźnia nieposkromiona, nieskrępowana klasycznym postrzeganiem kina i naprawdę niezależna.

Tym największym przełomem był serial „Miasteczko Twin Peaks”, który dotarł do naszego kraju w czasie ustrojowej transformacji i który wywołał w telewizji wielkie poruszenie. Każdego (chyba piątkowego) wieczora fani zasiadali, aby śledzić losy wymyślonych przez Lyncha bohaterów, tak niezwykłych i tak ciekawych. Moim zdaniem Lynch stworzył serial idealny i do dziś pierwszy sezon jest dla mnie taką wzorcową opowieścią. Drugi już taki nie był, a pamiętam go średnio, kinowa wersja rozczarowała, a niedawny trzeci sezon kompletnie się już ze mną rozminął. Co nie zmienia faktu, że do każdej z tych produkcji podchodziłem z szacunkiem.

Po serialu była Złota Palma w Cannes za „Dzikość serca”, „Zagubiona autostrada”, „Prosta historia” – tak do Lyncha niepodobna, znakomity „Mulholand Drive” i jeszcze, kompletnie dla mnie niezrozumiały „Inland Empire”, częściowo nakręcony w Polsce we współpracy z ekipą festiwalu Camerimage. To właśnie na łódzkich edycjach festiwalu byłem Lyncha najbliżej, bo kilka razy gościł na Camerimage, był Łodzią zachwycony, planował otworzenie tutaj studia. Po latach do Torunia zawitała wystawa Davida Lyncha i fajnie było podróżować po tych korytarzach, w tej przestrzeni. To wspomnienie też ze mną zostało.

Tak, jak pozostały ze mną wybrane dzieła Davida Lyncha, te zdecydowanie bardziej klasyczne i przede wszystkim te odbiegające od prostego postrzegania kina. Bo taki był mój David Lynch.

Wiele lat temu wraz z portalem Stopklatka zorganizowaliśmy w Szczecinie głośny i bardzo oblegany przegląd filmów Davida Lyncha. Bardzo chciałem, aby te niezwykłe filmy do naszego miasta powróciły. Prawa do filmów są dziś rozrzucone, niektóre są jeszcze dla nas niedostępne. Nie czekamy na komplet filmów, ale dzielimy nasze wydarzenie na poszczególne części. Oto pierwsza z nich, poświęcona budowaniu potęgi Lyncha, ale ukazująca jego niezwykłą wrażliwość i wyobraźnię, zobaczymy jego debiut, kilka z głośnych jego filmów, będą dokumenty o jego twórczości, a przede wszystkim jego krótkie metraże, które ukształtowały go, jako filmowego artystę.

Nasz przegląd to nie tylko same filmy. Podczas inauguracji wydarzenia odbędzie się spotkanie ze  szczecińskim pisarzem Markiem Stelarem, z którym wyruszymy „Zagubioną autostradą”, a dzień później Damian Romaniak zaprosi na kolejną odsłonę Dyskusyjnego Klubu Filmowego, któremu tym razem towarzyszyć będzie seans „Mulhulland Drive”. Naszym widzom życzymy niezapomnianych wrażeń.

 

HARMONOGRAM POKAZÓW

22 KWIETNIA | WTOREK  17:30 | Czerwona + Spotkanie

ZAGUBIONA AUTOSTRADA (Lost Highway, USA 1997, 134’)

23 KWIETNIA | ŚRODA  17:30 | Czerwona + DKF

MULHOLLAND DRIVE (Mulholland Dr., USA 2001, 145’)

24 KWIETNIA | CZWARTEK  17:30 | Czerwona

KRÓTKIE METRAŻE DAVIDA LYNCHA: DUMBLAND (USA 2002, 32’)

24 KWIETNIA | CZWARTEK 19:00 | Czerwona

DAVID LYNCH: ŻYĆ SZTUKĄ (David Lynch: The Art Life, USA/Dania 2016, 90’)

25 KWIETNIA | PIĄTEK  17:00 | Czerwona

TWIN PEAKS: OGNIU KROCZ ZE MNĄ (Twin Peaks: Fire walk with me, USA/Francja 1992, 134’)

25 KWIETNIA | PIĄTEK  19:30 | Czerwona

TWIN PEAKS: BRAKUJĄCE ELEMENTY (Twin Peaks: The Missing Pieces, USA 2014, 91’)

26 KWIETNIA | SOBOTA 17:00 | Czerwona

KRÓTKIE METRAŻE DAVIDA LYNCHA: DYNAMIC 01 (92’)

27 KWIETNIA | NIEDZIELA 17:15 | Czerwona

KRÓTKIE METRAŻE DAVIDA LYNCHA: 1966-1995 (93’)

27 KWIETNIA | NIEDZIELA 19:15 | Czerwona

GŁOWA DO WYCIERANIA (Eraserhead, USA 1977, 89’)

 

BILETY JUŻ W SPRZEDAŻY NA STRONIE https://pionier1907.pl/repertuar/

 

SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE O PRZEGLĄDZIE I WYDARZENIU

 

22 KWIETNIA | WTOREK

 

17:30 | Czerwona | STRONY KINA. FILMOWE SPOTKANIA Z PISARZAMI / INAUGURACJA PRZEGLĄDU DAVIDA LYNCHA

ZAGUBIONA AUTOSTRADA (Lost Highway, USA 1997, 134’)

REŻYSERIA: David Lynch OBSADA: Bill Pullman, Patricia Arquette, Balthazar Getty, Robert Blake, Richard Pryor

Wymykający się łatwemu zrozumieniu i prostym wytłumaczeniom, kinofilski hołd dla kina noir i twórczości wielkich reżyserów przeszłości, takich jak Alfred Hitchcock, Maya Deren czy Robert Aldrich, z wybitną ścieżką dźwiękową stworzoną przez Angelo Badalamentiego oraz Trenta Reznora.

Saksofonista Fred (Bill Pullman w jednej ze swoich najlepszych ról) i jego żona Renée (Patricia Arquette) zaczynają otrzymywać tajemnicze wiadomości i kasety VHS. Jedna z nich okazuje się zawierać nagranie muzyka stojącego nad rozczłonkowanym ciałem partnerki; wkrótce po jej odtworzeniu bohater zostaje aresztowany i skazany na śmierć za morderstwo. Kilka dni później okazuje się jednak, że w celi znajduje się zamiast niego skonsternowany młody mechanik Pete (Balthazar Getty). To dopiero początek dziwnych wydarzeń, zawijających się w filmową wstęgę Möbiusa.

„Zagubiona autostrada” miała swoją światową premierę na festiwalu Sundance, a w rocznym podsumowaniu 1997 roku redakcja prestiżowego francuskiego magazynu „Cahiers du Cinéma” umieściła go na trzecim miejscu.

Fascynująca, mroczna układanka mistrza onirycznej grozy – w oszałamiającej kopii 4K!

SEANSOWI FILMU TOWARZYSZYĆ BĘDZIE PIERWSZA ODSŁONA CYKLU STRONY KINA. FILMOWE SPOTKANIA Z PISARZAMI. BOHATEREM SPOTKANIA BĘDZIE MAREK STELAR.

 

23 KWIETNIA | ŚRODA

 

17:30 | Czerwona | DYSKUSYJNY KLUB FILMOWY

MULHOLLAND DRIVE (Mulholland Dr., USA 2001, 145’)

REŻYSERIA: David Lynch OBSADA: Naomi Watts, Laura Elena Harring, Justin Theroux, Ann Miller, Dan Hedaya

W zrealizowanej w 2016 roku ankiecie BBC Culture przeprowadzonej wśród 177 krytyków filmowych z całego świata, “Mulholland Drive” zostało uznane za najlepszy film XXI wieku.

Uwodzicielska i przerażająca wizja fabryki snów w Los Angeles Davida Lyncha to jedno z prawdziwych arcydzieł nowego tysiąclecia; opowieść o miłości, zazdrości i zemście jak żadna inna.

Historia miłosna w mieście marzeń... Blondynka Betty Elms dopiero co przybyła do Hollywood, aby zostać gwiazdą filmową, kiedy spotyka enigmatyczną brunetkę cierpiącą na amnezję. W międzyczasie, gdy ta dwójka stara się rozwikłać tożsamość drugiej kobiety, filmowiec Adam Kesher wpada w kłopoty w trakcie castingu do swojego najnowszego projektu.

“Mulholland Drive” Davida Lyncha wraca do kin w odrestaurowanej wersji 4K!

Po seansie odbędzie się spotkanie w ramach Dyskusyjnego Klubu Filmowego, które poprowadzi Damian Romaniak.

 

24 KWIETNIA | CZWARTEK

 

17:30 | Czerwona

KRÓTKIE METRAŻE DAVIDA LYNCHA: DUMBLAND (USA 2002, 32’)

REŻYSERIA: David Lynch

„Świat według Kiepskich” według Davida Lyncha lub „najwścieklejsza kreskówka na świecie”.

Stworzony na zamówienie portalu Shockwave.com animowany miniserial, składający się z ośmiu kilkuminutowych odcinków, tworzonych niemal w całości (poza dubbingiem niektórych postaci) samodzielnie przez reżysera na jego domowym komputerze. „Dumbland” albo w luźnym tłumaczeniu na język polski: „Debiland”, to wypełniona przemocą, humorem fekalnym oraz bluzgami parodia white trash. W krótkich scenach z życia spędzamy pół godziny z głową rodziny – Randym, jego synem Sparkym, bezimienną żoną (ofiarą codziennej przemocy domowej), a także ich sąsiadami i znajomymi. Jednocześnie całość wypełniona jest ulubionymi tematami twórcy „Twin Peaks” – kryjącymi się na przedmieściach tajemnicami, tkwiącym w ludziach złem oraz determinizmem ludzkich losów.

PORTRET: DAVID LYNCH (29’)

REŻYSERIA: Pierre-Henri Gibert

Poświęcony amerykańskiemu geniuszowi odcinek nagradzanego, autorskiego serialu dokumentalnego „Portrety”, w którym Pierre-Henri Gibert rozmawia z wybitnymi reżyserami o ich doświadczeniach pracy nad pierwszym filmem.

Ta krótkometrażowa produkcja stanowi świetną okazję do zapoznania się z osobowością i przekonaniami Davida Lyncha w zwięzłej i fascynującej formie – szczególnie za sprawą dynamicznego montażu scen z kilkunastu dzieł Amerykanina, towarzyszącego całości.

Autor „Twin Peaks” opowiada o poszukiwaniu piękna w codziennych rzeczach, swoim sprzeciwie wobec sformalizowanej edukacji oraz wspomnieniach z młodości. Kluczowym elementem „Portretu” są jednak jego wspomnienia z pracy nad „Głową do wycierania”: ciekawostki z planu, anegdoty ze spotkań z innymi twórcami i wymieniane inspiracje.

Szczególnie uderza moment, gdy Lynch przywołuje słowa swojego ojca: „Dave, uważam, że nigdy nie powinieneś mieć dzieci”.

 

24 KWIETNIA | CZWARTEK

 

19:00 | Czerwona

DAVID LYNCH: ŻYĆ SZTUKĄ (David Lynch: The Art Life, USA/Dania 2016, 90’)

REŻYSERIA: Olivia Neergaard-Holm, Rick Barnes, Jon Nguyen OBSADA: David Lynch

Twórcy filmu na przestrzeni czterech lat nagrali ponad dwadzieścia rozmów z Davidem Lynchem, które następnie przekształciły się w niespełna półtoragodzinną, osobistą opowieść artysty o jego życiu, młodości, podejściu do sztuki i wizji kina.

Filmowiec wspomina swoje dzieciństwo w górzystej Montanie, wchodzenie w dorosłość w Filadelfii, próby rozpoczęcia kariery malarskiej, a w końcu – przygotowania do produkcji „Głowy do wycierania”.

„Żyć sztuką” to nie laurka wypełniona pochwałami na temat mistrza, lecz odważne otwarcie się na świat: opowieść o wewnętrznym mroku, tragediach i paraliżującym lęku, które Lynch przekuł w jedyną w swoim rodzaju artystyczną ekspresję.

Ufundowana oddolnie dzięki kampanii crowdfundingowej w serwisie Kickstarter, produkcja miała swoją światową premierę w oficjalnej selekcji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji, a następnie rozkochała w sobie krytyków i kinomanów na całym świecie.

Wyjątkowy, intymny portret jednego z najbardziej przełomowych reżyserów naszych czasów.

 

25 KWIETNIA | PIĄTEK

 

17:00 | Czerwona

TWIN PEAKS: OGNIU KROCZ ZE MNĄ (Twin Peaks: Fire walk with me, USA/Francja 1992, 134’)

REŻYSERIA: David Lynch OBSADA: Sheryl Lee, Moira Kelly, David Bowie, Harry Dean Stanton, Ray Wise, Kyle MacLachlan

Fascynujący prequel kultowego „Miasteczka Twin Peaks”, w którym nie znajdziecie prostych odpowiedzi – jedynie kolejne tajemnice, symbole i zagadki.

W rzece Wind River zostaje znalezione ciało nieletniej pracownicy seksualnej, Teresy Banks. Agenci FBI Chester Desmond (Chris Isaak) i Sam Stanley (Kiefer Sutherland) rozpoczynają śledztwo wśród obojętnych i średnio pomocnych mieszkańców miasteczka Deer Meadow. Wkrótce potem jeden z nich znika bez śladu. W drugiej części filmu śledzimy ostatnie siedem dni z życia Laury Palmer (Sheryl Lee), coraz bardziej osaczanej i doprowadzanej do szaleństwa przez tajemniczego Boba. Dziewczyna powoli dochodzi do przerażającego przekonania, że za potworem może kryć się jej ojciec.

W odróżnieniu od pełnego humoru, grającego z konwencjami kryminału i telenoweli „Miasteczka Twin Peaks”, „Ogniu krocz ze mną” jest niezwykle mroczne i poważne – co początkowo odrzuciło wielu krytyków i fanów serialu. Z czasem jednak maestria i wyobraźnia Davida Lyncha zdobyły uznanie, szczególnie za sprawą sukcesu stworzonego po latach trzeciego sezonu, który rozbudził miłość nowej fali widzów.

Walczące o Złotą Palmę „Ogniu krocz ze mną” to pozycja obowiązkowa – jeden z najbardziej fascynujących filmów lat 90., który warto oglądać wielokrotnie, by odkryć wszystkie jego sekrety.

 

25 KWIETNIA | PIĄTEK

 

19:30 | Czerwona

TWIN PEAKS: BRAKUJĄCE ELEMENTY (Twin Peaks: The Missing Pieces, USA 2014, 91’)

REŻYSERIA: David Lynch OBSADA: Sheryl Lee, Moira Kelly, David Bowie, Harry Dean Stanton, Ray Wise, Kyle MacLachlan

Zabawa z płomieniami kończy się poparzeniem, flirt ze złem – splugawieniem, a każdorazowe odwiedzenie świata Laury Palmer – kolejnymi pytaniami. „Twin Peaks: Brakujące elementy” – choć nie udzielają odpowiedzi – podrzucają garść bezcennych wskazówek.

Pełnometrażowy film jest zbiorem scen, które nie znalazły się w finalnym montażu „Ogniu krocz ze mną”. W 34 sekwencjach ponownie trafiamy do Twin Peaks oraz Deer Meadow i otrzymujemy dopełnienie historii ostatnich dni życia Laury Palmer.

Dodatkowym smaczkiem dla fanów jest pojawienie się postaci znanych z serialu, które zostały pominięte w wersji kinowej – m.in. Pete’a Martella, Josie Packard, Nadine Hurley, Jednorękiego Mężczyzny, Hawka i szeryfa Trumana.

Do tej pory niemal niepokazywany na kinowych ekranach film stanowi prawdziwą ucztę dla fanów twórczości Davida Lyncha i portal do jeszcze głębszego wejścia w jego fascynujący świat snów, morderstw, sów i lasów oraz odwiecznej walki dobra ze złem.

Odkryjcie brakujące elementy układanki „Miasteczka Twin Peaks”!

"Twin Peaks: Brakujące elementy” jest uzupełnieniem „Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną”. Zgodnie z życzeniem Davida Lyncha, oraz osób reprezentujących jego twórczość w tym momencie, dokument może być pokazywany tylko jako dodatek do „Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną”, w formie łączonego seansu, lub seansu zaprogramowanego w bezpośrednim sąsiedztwie po „Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną”. I taki też zestaw proponujemy widzom w Kinie Pionier 1907.

 

26 KWIETNIA | SOBOTA

 

17:00 | Czerwona

KRÓTKIE METRAŻE DAVIDA LYNCHA: DYNAMIC 01 (92’)

REŻYSERIA: David Lynch

 

Pokój w mroku / The Darkened Room / reż. David Lynch / USA / 2002 / 8’

Nakręcona kamerą cyfrową impresja o naturze prawdy i o tym, że ludzie świadomie ignorują ból oraz cierpienie innych. Duchowy prolog „Inland Empire”.

Film portretuje blondynkę w tytułowym pokoju ogarniętym mrokiem. Nagle pojawia się ubrana na biało tajemnicza kobieta, która rozpoczyna napawający niepokojem monolog… Pojedyncza łza spływająca po policzku bohaterki zamyka w sobie jej lęk, klęskę i obawę przed konfrontacją z tym, co usilnie ignoruje.

 

Łódź / Boat / reż. David Lynch / USA / 2003 / 9’

Opowieść o pragnieniu ciemności, nakręcona jasnego dnia na prywatnym jeziorze Davida Lyncha. Bohater, grany przez samego reżysera, pragnie „popłynąć tak szybko, by wpłynąć w noc”. Prześwietlone, zalane bielą zdjęcia wizualizują narrację ówczesnej żony autora, Emily Stofle, która poetycko referuje swój sen.

 

Lampa / Lamp / reż. David Lynch / USA / 2003 / 31’

Mariaż przyziemnej codzienności ze sztuką. David Lynch przez pół godziny buduje ozdobną lampę, tłumacząc kolejne etapy procesu oraz użyte materiały. Całości towarzyszy minimalistyczna ścieżka dźwiękowa, składająca się z powoli ewoluującego loopu perkusyjnego.

 

Hen daleko: Chłopak z sąsiedztwa / Out Yonder: Neighbor Boy / reż, David Lynch / USA / 2001 / 10’

Duchowo bliska kinu Harmony’ego Korine’a komedia absurdu, w której na ekranie Lynchowi towarzyszy jego syn, Austin Jack. Pewnego nużącego popołudnia, dwie jednostki porozumiewające się dziwacznymi, wysokimi głosami i specyficzną składnią, zostają odwiedzone przez pragnącego mleka wielkiego potwora, nazywanego „Chłopakiem z sąsiedztwa”. Wszystko kończy się masakrą Indian, dokonaną poza kadrem przez jankeską kawalerię – przypomnieniem zbrodni będących kamieniem węgielnym amerykańskiej kultury przedmieść.

 

Przemysłowy pejzaż dźwiękowy / Industrial Soundscape / reż. David Lynch / 2002 / 13’

Przywodząca na myśl „Głowę do wycierania” animacja o pozostałościach industrialnego społeczeństwa. Zniszczonym pogorzelisku cywilizacji towarzyszy mechaniczna muzyka. W pewnym momencie dźwięk i obraz się urywają – widzimy jedynie czerń i słyszymy błogą ciszę. Odpoczywamy od cierpienia, niczym ziemia po apokalipsie, którą ludzie sami na siebie sprowadzili.

 

Robak pełznie / Bug Crawls / reż. David Lynch / USA / 2024 / 5’

Niepokojąca, monochromatyczna animacja, atmosferą bliska wczesnym krótkim metrażom Lyncha, takim jak „Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (sześć razy)”, „Alfabet” czy „Babcia”. Insekt wspina się po domku położonym w nieprzyjaznym otoczeniu. Jak się okazuje, w środku odbywają się eksperymenty lub tortury z użyciem wysokiego napięcia.

 

Eksperymenty z czasem / Intervalometer Experiments / reż. David Lynch / USA / 2004 / 16’

Wizualny eksperyment złożony z trzech timelapsów jasno oświetlonych, skąpanych w słonecznym blasku miejsc, do których powoli wkrada się ciemność nocy. W swojej treści i symbolice rymuje się z „Łodzią”, jednak tutaj następuje odrzucenie słów jako wehikułu narracji. W swoim niespiesznym tempie, matematycznej regularności równo odmierzonych odstępów między kolejnymi zdjęciami oraz tematyce zetknięcia architektury z naturą, film przywołuje skojarzenia z projektami Jamesa Benninga.

 

UWAGA! Jakość prezentacji filmów jest uzależniona od jakości materiałów oryginalnych. Momentami można odnieść wrażenie kręcenia przysłowiowym kalkulatorem, ale taki jest też urok tych produkcji - nostalgicznie najntisowy, rodem ze starej wypożyczalni VHS.

 

27 KWIETNIA | NIEDZIELA

 

17:15 | Czerwona

KRÓTKIE METRAŻE DAVIDA LYNCHA: 1966-1995 (93’)

Zobaczcie, jak wybuchały płomienie ognia, który towarzyszyć będzie fanom kina na całym świecie przez kolejne dekady, w wyjątkowym zestawie sześciu krótkometrażowych filmów Davida Lyncha z początków jego kariery. Szkice pomysłów, które później zachwycą w „Miasteczku Twin Peaks” i „Zagubionej autostradzie” – niepohamowana twórcza odwaga i kreatywność czasów studenckich reżysera. To także pierwsze współprace Lyncha z Pieńkową Damą, Hawkiem czy Harrym Deanem Stantonem. Każdy z filmów jest poprzedzony krótkim wstępem samego reżysera, który w anegdotyczny i typowy dla swojego humorystycznego stylu wypowiedzi sposób, przybliża historie ich powstawania.

Zestaw pokazuje również zróżnicowanie artystycznych zainteresowań Lyncha. Znajdziecie tu m.in. poklatkową malarską animację „Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (sześć razy)”, oniryczną, awangardową adaptację snu w „Alfabecie”, slapstickową komedię o ludzkiej wspólnocie przełamującej bariery językowe w „Kowboju i Francuzie” oraz hołd złożony braciom Lumière w „Złych przeczuciach po złym czynie”.

*tekst kuratorski oraz opisy każdego z filmów: Marcin Prymas; redakcja: Karolina Sienkiewicz

 

SHORTS: 1966-1995

 

Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (sześć razy) / Six Man Getting Sick (Six Times) / reż David Lynch / USA / 1967 / 4’ + wstęp reżysera

Pierwszy film Davida Lyncha, stworzony podczas jego studiów w Pennsylvania Academy of the Fine Arts. Nakręcona kamerą 16 mm animacja poklatkowa, złożona z obrazów namalowanych przez reżysera, przedstawia sześć wymiotujących postaci; całości towarzyszy zapętlony dźwięk syreny. To zapowiedź twórczych zainteresowań Lyncha: odrzucenia tradycyjnej narracji na rzecz skupienia się na czystym człowieczeństwie i jego słabościach. Ekranowy debiut ognia, który będzie nam towarzyszył przez całą jego twórczość.

 

Alfabet / The Alphabet / reż. David Lynch / USA / 1968 / 4’ + wstęp reżysera

Jeden z najbardziej niepokojących krótkich metraży w historii kina i pierwsze pojawienie się scen aktorskich w kinematografii Lyncha. Ekranizacja snu siostrzenicy malarki i ówczesnej żony reżysera – Peggy Lentz. Oniryczna, wypełniona grozą opowieść o kobiecie uwięzionej w świecie alfabetu, bezustannie recytowanego przez dziecięcy chór. Film portretuje lęk przed społecznymi oczekiwaniami i kodyfikacją – stanięciem się tylko jednym, nic nie znaczącym elementem wielkiej masy ludzkiej.

 

Babcia / The Grandmother / reż. David Lynch / USA / 1970 / 34’ + wstęp reżysera

Obraz, który rozpoczął faktyczną karierę Lyncha i zachwycił świat amerykańskiego kina. Inspirowana angielską baśnią „Jaś i magiczna fasola” opowieść o ucieczce w świat fantazji chłopca wychowującego się w przemocowej rodzinie. Rezygnacja jednostki z życia zostaje tu ubrana w metaforę snu o opiekuńczej istocie, która może przytulić nas w zaświatach do swych rąk. American Film Institute określił „Babcię” jako „film wymykający się gatunkowym kwalifikacjom”.

 

Kaleka I & II / The Amputee I & II / reż. David Lynch / USA / 1973 / 4’ & 5’ + wstęp reżysera

Pierwszy w pełni aktorski projekt Davida Lyncha, będący autorską próbą stworzoną podczas walki o zdobycie funduszy na „Głowę do wycierania”. Reżyser przygotował dwie wersje filmu w oparciu o napisany monolog, zestawiając go z dwoma różnymi testowymi nagraniami opisanej sceny dla American Film Institute. Filmy przedstawiają kobietę bez nóg, z papierosem w ręku, piszącą emocjonalny list. W trakcie tej czynności przychodzi pielęgniarz, by zmienić jej opatrunki. Na ekranie występują: Catherine Coulson, szerzej znana jako Pieńkowa Dama z „Miasteczka Twin Peaks”, oraz sam Lynch.

 

Kowboj i Francuz / The Cowboy and the Frenchman / reż. David Lynch / Francja / 1988 / 26’ + wstęp reżysera

Po horrorach, eksperymentach, animacjach i zgłębianiu koszmaru cielesności, przyszła pora na pokazanie przez Lyncha jego komediowego talentu. Głuchy zarządca rancza wspólnie z podwładnymi trafiają na kogoś (lub coś) niespodziewanego, a mianowicie na tytułowego Francuza... A to dopiero początek dziwnych spotkań tego dnia. Film stanowi miks pomysłów, które reżyser rozwinie potem m.in. w „Blue Velvet”, „Dzikości serca”, czy – przede wszystkim – „Twin Peaks”. Po raz pierwszy w konstelacji Lyncha pojawia się Harry Dean Stanton, w roli postaci, którą twórca przekształci później w Gordona Cole’a. Na ekranie towarzyszą mu m.in. serialowy Hawk, czyli Michael Horse, oraz Jack Nance – gwiazda „Głowy do wycierania”. Co ciekawe, „Kowboj i Francuz” powstał w ramach cyklu „Francuzi oczami...” („Les Français vus par...”), w którym swoje krótkie metraże stworzyli także Andrzej Wajda oraz Jean-Luc Godard.

 

Złe przeczucia po złym czynie / Premonitions Following an Evil Deed (Lumiere) / reż. David Lynch / Francja / 1995 / 1’ + wstęp reżysera

Kolejna francuska kooperacja Lyncha, tym razem w ramach nowelowego „Lumière i spółka”, gdzie 41 światowej sławy reżyserów oddało hołd pionierom kina poprzez stworzenie filmów w duchu ich twórczości i za pomocą wymyślonego przez nich kinematografu. Trzy ujęcia pokazują policjantów odkrywających ciało młodej dziewczyny i idących poinformować jej rodziców. Między nimi pojawiają się charakterystyczne dla autora, nierzeczywiste przebitki: m.in. ludzie w maskach torturujący uwięzionego, nagiego mężczyznę, stojące pośrodku lasu łóżko i inne atrakcje. W niecałej minucie Lynch rozważa tu ludzką skłonność do zła, ukrywa zagadkę kryminalną oraz bawi się materią taśmy filmowej za pomocą ciekawego zabiegu montażowego z wykorzystaniem płomieni.

 

27 KWIETNIA | NIEDZIELA

 

19:15 | Czerwona

GŁOWA DO WYCIERANIA (Eraserhead, USA 1977, 89’)

REŻYSERIA: David Lynch OBSADA: Jack Nance, Charlotte Stewart, Allen Joseph, Jeanne Bates

Legendarny debiut Davida Lyncha w odnowionej kopii 4K: lęk i obrzydzenie jeszcze nigdy nie były tak prawdziwe!

Przepełniony surrealistyczną symboliką i godnymi Davida Cronenberga mutacjami ciała, tworzonymi za pomocą praktycznych efektów specjalnych, film przedstawia przerażający portret lęku przed dorosłością i ojcostwem. Oto dzieło, które zainspirowało „Lśnienie”, „Pi” i twórczość legendarnego H.R. Gigera!

Harry Spencer (magnetyczny Jack Nance) to drukarz na urlopie, zamieszkujący przerażające i zniszczone, surrealistyczne amerykańskie miasto. Podczas niepokojącej kolacji zapoznawczej z rodzicami swojej ukochanej, Mary X (Charlotte Stewart), dowiaduje się, że wybranka urodziła jego zdeformowane dziecko. Po długim czasie związku na odległość muszą się natychmiast pobrać i stworzyć rodzinę. Szybko okazuje się jednak, że macierzyństwo przerasta Mary, która opuszcza Harry’ego. Pozostawiony samotnie w nowej roli, Harry osuwa się w coraz bardziej surrealistyczne wizje z elementami musicalowymi.

Oniryczny język narracji, mnogość niewytłumaczonych znaków i wymykający się poznaniu mroczny spirytualizm sprawiają, że „Głowa do wycierania” jest najbardziej tajemniczym i otwartym na interpretacje obrazem Lyncha. Sam reżyser nazwał go „snem o mroku i niepokoju”. Choć początkowo krytycy i publiczność odrzucili film, nazywając go wręcz „powodującym wymioty bezguściem”, z czasem dzieło zyskało status kultowy. Obecnie „Głowa do wycierania” regularnie pojawia się na listach najlepszych filmów lat siedemdziesiątych i uchodzi za jedno z najważniejszych osiągnięć filmowego surrealizmu.

W 2004 roku film trafił do zbiorów słynnej amerykańskiej Biblioteki Kongresu* („The Library of Congress”) jako jedno z dzieł „kulturowo, historycznie lub artystycznie istotnych”, zaś w plebiscycie prestiżowego Online Film Critics Society z 2010 roku został uznany za drugi najlepszy debiut w historii kina — tuż za „Obywatelem Kane’em” Orsona Wellesa.